Baharatlar, geçmiş yüzyıllardan günümüze kadar ulaşmış bitkilerin kök, yaprak ve tohum kısımlarının toz haline getirilmesiyle kullanıma sunulmuş doğal tatlandırıcılardır. Günlük yaşantımızda besinlerimizi tatlandırmak ve aroma vermek için kullanırız. Tedarik aşamasında her baharatın rengi bizim içn öenmli olmalıdır. Çünkü içerisinde yapay renklendiriciler ya da kromatlar bulunuyor olabilir. Bu yüzden güvendiğimiz yerlerden tedarik etmemizde fayda vardır.
Antiseptik özelliği olan baharatlar, yemeklerde oluşabilecek mikroorganizmaları önleyerek korur ve yemeğin hijyenini sağlar.
Baharatların en önemli özelliklerinden birisi de antioksidan oluşudur. Örnek verecek olursak yarım çay kaşığı karanfil, yarım fincan yaban mersininden daha fazla antioksidan özelliği gösterdiği çalışmalarda saptanmıştır. Antioksidan özelliği ile en çok öne çıkan baharatlar; nane,adaçayı, melisa, karanfil,tarçın ve sumaktır.
Nane
Nane bitkisinin uçucu yağı çok değerlidir. Spazm ve gaz giderici, serinletici ve antioksidan etkilere sahiptir.Taze kişniş, fesleğen ve mercan köşk ile harika bir aroma oluşturur. Kendine has mentol özelliği vardır, tabiki kullanımında aşırıya kaçmamak önemlidir.
Emziren annelerde süt artıcısı özelliği vardır. Adet düzenleyici, çarpıntı giderici, safra düzenleyici, mide ağrıları ve bağırsak spazmlarını gidericidir.
Adaçayı
Güçlü aroması ile genelde soslarda tercih edilir. Bulantı önleyici, mide ve bağırsak gazlarını giderici, üst solunum yolları iltihaplarını giderici ve astımı hafifletici, idrar ve ter söktürücü özellikleri vardır. Ancak aşırı tüketimden kaçınılmalıdır.
Melisa
“Limon nanesi”, “Oğul otu”, “Kovan otu” olarak da bilinen malisa otu limonsu kokusu ve ısırgan otuna benzer yaprakları ile bilinir. Östrojen hormonunu artırıcı, sakinleştirici etkisi, reflü,gastrit ve mide problemlerini hafifletici ve kan dolaşımını düzenleyici etkisi vardır.
Karanfil
İçerisinde bulunan eugenol maddesinin etkisiyle hafif şiddetli iş ve diş eti ağrılarına lokal uyuşturucu etki gösterir. Antibakteriyel özelliğe sahiptir. Orac değeri en yüksek gıdalar arasındadır.
Tarçın
Tarçın, tatlı ve odunsu kokusuyla iki çeşide sahiptir: Toz ve çubuk tarçın. İçerik olarak birbirinden hiçbir farkı olmayan tarçın, özellikle insülin hormonu üzerine etkisi ve kan şekerini düzenlemesiyle bilinir. İştah açıcıdır, soğuk algınlığı ve nezleye karşı faydalıdır, uyarıcıdır ve psikolojik rahatlama sağlar. (Hipogilisemide tarçın yasaktır.)
Sumak
Sumak, keskin ve limon gibi ekşi bir tada sahiptir. Antioksidan özelliği ile bilinen sumak ayrıca antikanserojendir. Yaklaşık %20 gibi bir oranı yağdır ve kalorisi oldukça düşüktür. B grubu vitaminler ve C vitamini yönünden de oldukça zengindir. İçerisinde bulunan oleik ve linoleik asitin etkisiyle kalp dostudur, cildi ve hücre zarlarını korur. Kemik erimesinde olumlu sonuçlar almış, kan şekerini düzenleme ve kolestrolü düşürme, safra taşlarını düşürme özelliği bulunmaktadır. Kabızlık giderici, karaciğer destekcisi özelliği vardır. İştahsız çocuklar ve emziren anneler için önerilmektedir. Ancak sindirim ve mide problemi olanlar dikkatli kullanmalıdır.
Kırmızı Biber
Kırmızı bibere acılık özelliğini veren içerisinde bulunan “capcaicin” maddesidir. Bu madde metabolizmayı hızlandırarak kilo kaybında etkilidir. Aynı zamanda kırmızı biber kan dolaşımını hızlandırarak afrodizyak etkiye sahiptir.
Kimyon
Kendine özgü hafif acı ve özgün bir tadı vardır. Karındaki gaz ve hazımsızlık şikayetlerini azaltır. İçerisinde Kalsiyum, Demir ve A vitamini barındırmaktadır. İştah açıcı, hazımsızlığı giderici, gaz ve idrar söktürücü, sakinleştirici, tansiyon düşürücü ve emziren anneler için süt artırıcı özellikleri vardır.
Zerdeçal
Zerdeçala sarı rengini veren madde “curcumin” dir. Rengi ne kadar koyu olursa içerisinde o kadar çok curcumin bulundurur. Curcumin, hazmı kolaylaştırır, gaz söktürücüdür, sinirleri uyarır, nöroproteftif etkileri üzerinde de hala çalışmalar sürmektedir. Karaciğeri toksinlerden arındırma konusunda yardımcı olan zerdeçal aynı zamanda antikanserojendir.
Sedef hastalığı üzerinde yapılan çalışmalarla beraber olumlu sonuçlar alınmıştır. Ancak sadece zencefil kullanılarak sedef hastalığından tamamen kurtuluruz dememiz mümkün değildir. Kan pıhtılaşmasını önleyen curcuminin antikoagülan etkisi in vitro ve in vivo çalışmalarla ispatlanmıştır. Safra problemi olan bireyler zerdeçal tüketiminden kaçınmalıdır. !!! Bazı araştırmalara göre zerdeçal,zeytinyap ve çekilmiş karabiberin pişirilmesiyle curcumin 2000 kat daha fazla etki gücüne sahip oluruz.
Zencefil
Zencefil çok hafif keskin ve acı bir lezete sahiptir. Öğütülmüş zencefil taze kök zencefilin yerine kullanılabilir. İçerisinde 115’den fazla etken madde bulunur.Kabuğundaki etken maddeler iç kısmına göre iki kat fazladır. İştah açıcı, gaz sökücü, ishal kesici, kusma önleyici, bağırsak bozukluklarını tedavi edici, soğuk algınlığı tedavi destekleyici ve afrodizyak etkileri mevcuttur.
Dereotu
Kendine özgü keskin ekşimdi tada sahip olan dereotu, mide ve bağırsak gazlarını önleyicidir ve hazımsızlığı giderir. Antioksidan ve flavonoidler açısından zengin olan dereotunun kalp sağlığı üzerine de olumlu etkileri vardır. Yüksek kan şekeri düzeyini düşürmeye yardım edebilir. Ayrıca emziren anneler için 1 avuç dereotunun süt artırıcı etkisi bulunmaktadır.
Acı Toz Biber
Kırmızı biberin, yeşil bibere oranla 2 kat C vitamini ve 10 kat A vitamini içerdiği bilinmektedir. Hastalıklara karşı direnç gösterir, gaz giderici ve iştah açıcıdır. B vitamini içeriği de oldukça yüksektir.
Çörekotu
Türkiye’de “Ölüm hariç her derde devadır” olarak bilinen çörekotu, mide rahatlatıcı, hazımsızlığı giderici,bronşit ve astımı rahatlatıcıdır. İçerisinde bulunan fitokimyasallar yardımıyla kanserle mücadele eder. Karaciğer detoksifikasyonuna yardımcı olur ve böylece karaciğerin fonksiyonunu artırır. Güçlü antimikrobiyal ve antifungal özelliği ile oluşabilecek inflamasyonlar ile mücadele eder.
Keten tohumu
Omega-3 (Alfa-Linolenic Asit) yönünden zengin olan keten tohumu prostat ve göğüs kanseri riskinin azaltılmasında, kolestrol seviyesini düşürmesinde, yüksek lif içermesi sebebiyle kabızlığı giderici, bronşit ve soğuk algınlığını giderici özellikleri bulunmaktadır. Hipokrat’ın karnı ağrıyan bireyler için “keten tohumu yesinler” önerisi bilinmektedir. Tanelerinin sindirilememe tehlikesine yönelik tanelerin dövülerek kullanılması önerilmektedir.
Kekik
Kekik, güçlü ve hafif acımtrak tadı ile yaygın kullanılan aromatik bitkilerdendir. İçerisinde bulunan antioksidan özelliği ile vücudun bağışıklık sistemini destekler. Ayrıca antimikrobiyal, antikarsinojenik, antiiflamatuar etkileri de vardır. Bu etkiler sayesinde; hazmı kolaylaştırır, çarpıntı gidericidir, mesanedeki mikropları öldürücü, kan şekeri düşürücü, akne oluşumunu önleyicidir. Bronşit ve akciğer zarı iltihabı gibi hastalıklara karşı olumlu etki gösterebileceği de çalışmalarla desteklenmiştir.
Karabiber
Karabiber, keskin koku ve tada sahiptir. İçerisinde bulunan “piperin” maddesi ile metabolizmayı hızlandırır. Antioksidan ve antibakteriyaldir. Manganez, K vitamini ve demirin iyi kaynaklarından birisidir. Hazmı kolaylaştırır, mide ve bağırsak mikroplarını öldürücüdür, diüretik etkisi ve afrodizyak özelliği mevcuttur
Biberiye
Ekşimsi tada sahip olan biberiye yemeklerimize aroma verici olarak kullanılır. Kullanımında aşırıya gidilmemesi bizim için önemlidir. Sindirime yardımcıdır, çarpıntı giderici ve migren kesici özelliği vardır.